کودک شگفت انگیز
اصطلاح کودک شگفت انگیز1 در اواخر قرن نوزدهم همزمان با پیشرفت روشهای آموزش، توسعه و صنعتی شدن کشورها و مخصوصا در کشور آلمان مطرح گردید. معنی آن به صورت خلاصه عبارت است از: "کودکی که خیلی زرنگ و باهوش است و در انجام کار خاصی از خود هوش و استعداد بسیار بالایی نشان میدهد و در همان کودکی به موفقیتهای بزرگی میرسد"2
اولا ذکر این نکته حائز اهمیت است که برخلاف تصور، تعداد این کودکان در جامعه خیلی هم کم نیست و بعضا در ژانرهای مختلف مشاهده میشوند. برخلاف نوابغ که در هر جامعه ای بسیار اندک و نادر هستند، تعداد کودکان شگفت انگیز نسبتا زیاد است و موضوع اصلی این است که این کودکان با نوابغ اشتباه گرفته میشوند و اگر در هدایت ایشان دقت نشود آینده شان تباه میگردد.
خصوصیات کودک نابغه و کودک شگفت انگیز چیست؟
افراد نابغه دارای ویژگی های خاصی هستند که به برخی از آنها اشاره میشود. این افراد به طور خاص جلوتر از زمان خود حرکت میکنند، ایده ها و افکارشان مملو از خلاقیت و نوآوری است. فرد نابغه همیشه پیشرو بوده و ایده های متهوّرانه و تازه ای را ارائه میکند که شاید در ابتدا برای افراد عادی عجیب، غیرعادی و حتی مضحک باشد. شکست در رسیدن به هدف نمیتواند این افراد را متوقف کند، آنها تحت هر شرایطی راه خود را پیدا میکنند و چون یکی از خصائص نوابغ نوآوری و پیشرو بودن است کمتر احتمال انحراف از مسیر را دارند. فرد نابغه معمولا به شدت انتقاد پذیر است هر چند که ممکن است در ظاهر اینطور به نظر نرسد ولی در درون خود عمیقا به انتقادات فکر میکند. نمودار رشد و پیشرفت این افراد یکسره به سمت بالاست. افراد نابغه معمولا هر موضوعی را به چالش کشیده و در آن طرح ها و ایده های جدیدی را امتحان میکنند.3
اما کودکان شگفت انگیز خصوصیات یک نابغه را ندارند و همانطور که گفته شد تعداد آنها در جامعه نیز زیاد است. این افراد معمولا هوش و استعداد بالایی در فرا گرفتن موضوعات مختلف دارند. حفظیات قوی، مهارتهای حرکتی فوق العاده و پیشرفت سریع در تقریبا همه ی امور یکی از خصائص بارز این افراد است. آنها عموما در سنین پائین به موفقیتهای بزرگی میرسند و همین هوش و استعداد آنها ممکن است آینده آنها را کاملا از مسیر درست خارج نماید. کودکان شگفت انگیز به سرعت در موسیقی4 پیشرفت کرده، قطعات را با سرعت خارق العاده ای فرا گرفته و آنها را با کیفیتی عالی5 در هر جلسه اجرا و تحویل میدهد و حجم بالایی از قطعات را در مدت کوتاهی فرا میگیرد به گونه ای که باعث شگفتی معلم و خانواده میشود. گاهی اوقات این افراد در چند زمینه مختلف بصورت شگفت انگیزی کسب مهارت کرده و پیشرفت میکنند. این کودکان بسیار مشتاق دیده شدن، تشویق و در صدر اخبار بودن هستند و البته به هیچ وجه انتقاد پذیر نمیباشند. ورود به محافل و مجامع کوچک و سپس بزرگ، ورود به تلویزیون و وایرال شدن در شبکه های اجتماعی، کسب دکترای افتخاری در سنین پایین و بسیاری اتفاقات از این دست در انتظار این کودکان است. معمولا معلم ها و والدین بزرگترین دشمن این کودکان هستند که عموما به دلیل ناآشنایی با خصوصیات این کودکان آنها را با نابغه ها اشتباه گرفته و استراتژی غلطی را در مواجهه با آنها اتخاذ میکنند.6 تشویق بی اندازه معلم، والدین و اطرافیان قاتل جان آنهاست. از آنجایی که معلم، پدر و مادر به این کودک افتخار میکنند دائما وی را در محافل مختلف به نمایش گذاشته و باعث شگفتی و البته تشویق بی امان حضار میشوند در حالی که اگر بدانند برای اینکه این کودکان در آینده زندگی شادی داشته باشند مانند هر کودک دیگری نیاز دارند تا کودکی کنند و تحمل فشار نا متعارفی که از جانب معلمین و والدین به ایشان وارد میشود برایشان خیلی سخت است ولی معمولا تا سنین جوانی قادر به تحمل آن هستند و آنجاست که تازه مشکلات نمایان میشوند. افول خورشید اقبال این افراد عموما از سنین جوانی شروع میشود و از آنجایی که مانند سابق نمیتوانند شگفتی بی آفرینند و مورد توجه قرار گیرند دچار سرخوردگی، افسردگی و در موارد زیادی اعتیاد شدید و گاهی خودکشی میشوند. حداقل ماجرا این است که این افراد در بزرگسالی زندگی شادی را تجربه نمیکنند.
چه باید کرد؟
برخورد صحیح و آگاهانه با این کودکان ضامن موفقیت آنها در آینده است. آگاهی دادن به پدر و مادرهایی که شاید متوجه شرایط کودک خود نیستند، پرهیز از تشویق های دائمی و بی اندازه، به چالش کشیدن او و وادار کردنش به تفکر و آنالیز قطعات، جلوگیری کردن از اجرای سریع قطعات و تشویق وی به تفکر و تفسیر هر قطعه، انتخاب قطعات چالش برانگیز و عموما با تمپوی پایین تا متوسط7 و صرف وقت و حتی اجبار برای آنالیز آنها، تشویق هنرجو به فراگیری دروس مختلف موسیقی از جمله سلفژ و تئوری عمومی موسیقی و در ادامه دروس تخصصی تر از وظایف استاد موسیقی این کودکان میباشد.
والدین نیز باید اجازه دهند که فرزندشان مانند تمام کودکان دیگر مدتی در طول روز را بازی کند و حتی وقت تلف کند. از نمایش و پُز دادن با کودک خود جدا پرهیز کنند. فعالی وی را محدود به یکی دو رشته هنری، ورزشی و غیره نمایند و از فشار زیاد به وی در طول روز جدا بپرهیزند. کلاس تیز هوشان را کلا فراموش کنند و اجازه دهند تا کودک روند رشد و پیشرفت طبیعی خود را طی کند و همواره این نکته را به خود یادآوری کنند که یک انسان شاد و طبیعی خیلی بهتر از یک انسان شگفت انگیز غمگین، افسرده و ناامید است.
افشین جلیلی ضیائیان پائیز 1402
منابع:
-
WUNDERKIND, neue kleine Geschichten zum großen Fest, Books on Demand, Thomas kalppstein, 2023
-
Das Wunderkind in der Musikgeschichte, Westfälische Wilhelms-Universität zu Münster, Gerd-Heinz Stevens , 1982
-
Der Musikalische Mensch,Evolution, Biologie und Pädagogik Musikalischer Begabung, Georg Olms Verlag AG, Annemarie Seither-Preisler، Wilfried Gruhn, 2015
- https://youtu.be/rd8MRsxUPRc?
si=3nH1AhQB4qwAi3db
3- قابل توجه اساتید گرامی: اولا قطعاتی به ایشان بدهید که امکان بروز خلاقیت و نوآوری داشته باشند ولی درکل بهترین کار این است که سد راهشان نشده و اجازه دهیم تا مسیر خود را طی کنند. هر چند که دیر یا زود این کار را خواهند کرد ولی اساتید میتوانند در مسیر ایشان دست انداز ایجاد کنند.
4- خواننده محترم قطعا در نظر دارد که موضوع مورد بحث ما بیشتر بروی موسیقی متمرکز است تا سایر مهارتها.
5- عموما همانند استاد خود.
6- ذکر این نکته خالی از لطف نیست که یک استاد دانا و آگاه میتواند آینده بسیار درخشانی را برای کودک شگفت انگیز رقم بزند.
7- این هنرجویان فقط متقاضی نواختن قطعات با تمپوی بالا بوده و دائما اینگونه قطعات را از استاد طلب میکنند بنابراین مقاومت در برابر خواست آنها یکی از استراتژیهای کاربردی استاد است. هرچند که میشود گاهی نیز به خواست آنها جواب مثبت داد.
