دکتر شکوفه رادفر - فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان
امروزه استرس در همه دنیا شایع شده و یک بخش جدا‌ناپذیر زندگی روزمره ماست. در حالی که وجود کمی استرس در زندگی روزانه عادی است استرس زیاد سطح بهره‌وری را کاهش داده و از لحاظ فیزیکی و روانی صدماتی به همراه دارد. بطوری که دو سوم از مراجعه به پزشکان به علت بیماری‌های مرتبط به استرس است.
استرس چیست؟
استرس پاسخ به هر موقعیت یا عاملی است که تغییر فیزیکی یا هیجانی منفی یا هر دو را ایجاد کند. استرس در مقادیر کم خوب است و می‌تواند انگیزه فرد را برای موثر بودن تقویت کند. هنگامی که استرس شدید به فرد وارد شود یا استرس مزمن باشد می‌تواند موجب بیماری شود. استرس می‌تواند روی فکر، عمل و احساس اثر بگذارد.
استرس در کودکان و نوجوانان
گاهی اوقات والدین تصور می‌کنند که استرس‌های درونی آنها را، فرزندان‌شان به هیچ وجه ندارند. اما واقعیت این است که فرزندان نیز احساسات مربوط به خود را دارند و به عبارتی مطابق با شرایط سنی شان از احساسات زیادی برخوردارند. آنها هم همانند بزرگسالان استرس را احساس می‌کنند و چنان‌چه از نحوه برخورد با آن آگاهی کامل نداشته باشند، بدون شک دچار آسیب‌هایی خواهند شد.
کودکان و نوجوانان به استرس توجه می‌کنند و در خانواده و در بازی‌های‌شان به آن واکنش نشان می‌دهند. تشخیص استرس در کودکان و نوجوانان و کمک به آنها برای روش‌های سالم مقابله مهم است. معمولأ هر چیزی که باعث ترس و اضطراب کودکان شود، می‌تواند استرس ایجاد کند. بعضی بچه‌ها وقتی تحت فشار روانی هستند گریه می‌کنند، پرخاش‌گر می‌شوند، گستاخ یا زود‌رنج می‌شوند. برخی دیگر ممکن است خوب رفتار کنند اما نگران، ترس و وحشت‌زده بشوند. به همان نسبت استرس می‌تواند بر سلامت جسمی فرزند تاثیر بگذارد؛ تنگی نفس (آسم)، تب یونجه، سردرد میگرنی و بیماری‌های معده مثل کولیت، سندرم روده تحریک پذیر و زخم گوارشی بیماری‌هایی هستند که در موقعیت‌های تنش‌زا وخیم‌تر می‌شوند. بعضی وقت‌ها ممکن است فرزند شما دچار خشم، استرس، ناراحتی و عصبانیت شود اما نمی‌تواند این احساس را برای شما بازگو کند و در نتیجه به یک کوه آتشفشان تبدیل می‌شود. در این شرایط دیگر نمی‌تواند آرام بنشیند و با بروز برخی رفتارهای ناراحت کننده شما را شوکه خواهد کرد.
علایم استرس حل نشده در کودکان نوجوانان
- از نظر هیجانی و رفتاری: استرس می‌تواند موجب اضطراب، نگرانی، ترس‌های جدید یا تکراری(ترس ا ز تاریکی، تنهایی، غریبه‌ها)، چسبندگی به والدین و عدم تمایل به دور شدن از والدین، خشم، گریه، ناتوانی در کنترل هیجانات، رفتار پرخاشگرانه، پس رفت به رفتارهای قبلی، عدم تمایل به مشارکت در فعالیت‌های مدرسه یا خانواده در فرد شود.
- از نظر فیزیکی: استرس می‌تواند موجب کابوس شبانه، اختلالات خواب، لکنت زبان، کاهش اشتها، درد معده، سردرد و خیس کردن‌های شبانه در فرد شود.
بزرگسالان می‌توانند به شیوه‌های مختلف به کودکان و نوجوانان برای مدارا با استرس کمک کنند. استراتژی‌هایی که آنها یاد می‌گیرند اغلب تا بزرگسالی همراه آنها خواهد بود. دو روش مهم عبارتند از:
- ایجاد محیطی با استرس پایین.
- کمک به کسب مهارت‌های مثبت مقابله.
